Het begon allemaal met een whatsapp van mijn Japanse vriendin Tomoko: ‘Mijn beste vriendin Yoko-san heeft kimono’s voor je klaarliggen,’ schreef ze. ‘Ze heeft gevraagd of ik die aan je wil geven als naar Japan komt. Ze is bezig het huis van haar grootouders op te ruimen.’ Wat zeg je daarop? Een volmondig ‘Ja, ja, dank! Dōmo arigatōgozaimasu!’ natuurlijk.
Kimono Party
Kort daarna ontving ik foto’s waarop tientallen zijden kimono’s en schitterende kimonobanden, obi’s, uitgestald lagen. ‘Laat maar weten welke je mooi vindt.’ Omdat ik er niet uitkwam, organiseerde Tomoko een video chat met Yoko en haar waarin ze meerdere kimono’s showden. Uiteindelijk koos ik een witte kimono met hydrangea’s, een groene obi met witte bloesem en een zachtroze obi met een afbeelding van de Fuji berg met zijn altijd besneeuwde krater. ‘Kies er nog een! En nog een!’ Ik kon niet wachten om naar Japan te gaan.
Tegen de tijd dat Alessio (alias ADVERSUS) en ik een vlucht naar Tokio hadden geboekt – iets dat al langere tijd op het programma stond – had ik al voorgesteld dat Yoko, Tomoko en ik de kimono’s zouden aantrekken en dat Alessio ons daarin zou fotografen. Mijn voorstel was op z’n zachtst gezegd naïef. Ik wist toen namelijk nog niet dat je een kimono niet zomaar even aanschiet, dat maar een enkele Japanse vrouw zichzelf daarin kan aankleden en dat zelfs een professionele kimono kleedster, een sensei, er een uur over doet om de kimono en obi op de juiste manier om je lijf te draperen.
Dat kwam ik beetje bij beetje te weten. Van het één kwam het ander. Tomoko regelde een professionele kleedster, Ando-san. Daarmee ontstond het idee dat we de kleedsessie zouden filmen, als een soort documentaire. Het Japanse perfectionisme van mijn vriendin en haar vriendinnen leidde ertoe dat er voor mij een kimono gehuurd werd die geschikt was voor mijn lengte en taille, want de zijden kimono’s van Yoko’s grootmoeder waren dan prachtig en konden heel goed worden omgeturnd in jurken maar waren, als ze traditioneel werden gedragen, voor mij naar strikte Japanse maatstaven te kort.
Het huren van een zijden kimono kost zo’n 125 Euro. Alle accessoires (obi, ondergoed, tabi sokken, slippers en wat al niet), dry cleaning en een verzekering zijn daarbij inbegrepen. Het uitzoeken van de juiste kimono is een bloedserieuze zaak. Tomoko, haar vriendin Mayuko en sensei Ando-san die mij zou gaan kleden brainstormden (‘agonized’ was het woord dat ze gebruikten) er meer dan een uur over. Uiteindelijk werd het een zachtgroene kimono met een goudkleurige obi. Ando-san en Mayuko (die Ando-san zou helpen) vonden het geen probleem dat we tijdens het kleden zouden filmen.
Ondertussen wilde ik wel wat meer van kimono’s in het hedendaagse Japan weten. Tijdens mijn eerdere bezoeken aan Japan, zo’n tien, vijftien jaar geleden, had ik dames op leeftijd in kimono op straat bewonderd – de jongeren droegen ze toen allang niet dagelijks meer – en in Kioto had ik in 2010 een foto reportage van geisha’s en maiko’s gemaakt. Ik was toen overdonderd door de haardracht – om dit kapsel te behouden slapen geisha’s op een houten kussen – en de witte make-up met het stukje onopgemaakte huid in de nek, de meest erotische vrouwelijke zone in Japan. De kimono was voor mij een onbekend terrein.
Voor ons kimono project dat we inmiddels ‘Kimono Party’ hadden gedoopt, stuurde ik daarom een aantal vragen naar Tomoko die ze enthousiast verspreidde over haar vriendenkring. Al snel begonnen de antwoorden binnen te stormen, sommige in het Engels, andere in het Japans. Het waren interessante antwoorden, ontroerende antwoorden, technische antwoorden, antwoorden van Tomoko’s moeder, verhalen over grootmoeders die kimono’s droegen met het parfum van sandelhout, een geur die ik inmiddels ken.
Het was het begin van een zoektocht naar de rol van de kimono in de moderne Japanse maatschappij, niet alleen voor mij maar ook voor Tomoko en haar uitgebreide vriendenkring. Iedereen droeg een stukje bij en het eindigde in ‘happy tears’, tranen van blijdschap. Maar laat ik niet op de dingen vooruitlopen.
De kimono vandaag de dag
Uit de antwoorden begreep ik dat er speciale momenten in het leven van de hedendaagse Japanse maatschappij zijn waarop een kimono wordt gedragen. Bruiloften, begrafenissen en traditionele vieringen, zoals de 3-5-7 ceremonie (Shichi-go-san) waarvoor kinderen in hun derde, vijfde of zevende levensjaar in kimono worden gefotografeerd, en de meerderjarigheidsdag (Seijin-shiki) dat het moment (in kimono) viert waarop jongeren volwassen worden.
In de antwoorden kwam ik ook steeds zinnen tegen als ‘De kimono zit in ons DNA’. Het mooiste antwoord was van Yufuko die schreef: ‘When I opened the wrapping of kimono after 30 years since last time I felt like I opened a time capsule. When I wore a kimono after 30 years, the faint sound of rubbing clothes hit my DNA as Japanese.’
Al lezende werd het me ook duidelijk waarom de Japanse jongeren van nu de kimono’s die van generatie op generatie worden overgeleverd en vaak van kostbare zijde zijn gemaakt, wegdoen, zoals dat ook het geval van Yoko was. Om de kimono’s, die vaak fortuinen hebben gekocht, mooi te houden, moeten ze in speciale dozen of kasten worden bewaard en die nemen veel plaats in. Dat is tegenwoordig in Japan, waar de huizen heel klein zijn, niet doenlijk. Ook is het reinigen van kimono’s kostbaar. Een andere reden waarom kimono’s uit beeld verdwijnen is, zoals gezegd, dat er nog maar heel weinig Japanse vrouwen die zichzelf kunnen kleden. Er moeten dus kosten worden gemaakt om gekleed te worden. Om het nog maar niet te hebben over de tijd die ermee gemoeid is.
Junko schrijft: ‘Putting on a kimono is not easy, and you cannot do it alone, so you have to ask someone who knows how to put it on, or if you want to wear it yourself, you have to go to a kimono class and learn how to wear it correctly.’ Hetzelfde geldt voor Chizuyo: ‘I learned how to put on a kimono in my 20s. So I tried to wear it just by myself to attend friend’s wedding party. But unfortunately it took hours to put it on. During living in Germany, we celebrated our son’s Shichi-go-san there wearing kimonos we brought from Japan.’
Mayuko vat het als volgt samen:
‘Not everyone has the skills to put it on, and even if they do wear it, it is expensive. You must prepare (purchase or rent) a kimono and prepare to wear it.
★Issues in modern Japanese society
① The current shape of the kimono is not functional for daily life.
②It is difficult to put on a kimono and you cannot do it by yourself
③ There are a lot of detailed rules when it comes to coordination and dressing, which makes it feel troublesome.
④ High price
⑤ Maintenance including washing is troublesome.’
Ondanks alles, is het niet gemakkelijk om kimono’s die van generatie op generatie zijn overgeleverd weg te doen. Veel kimono’s zijn van kostbare zijde gemaakt en de patronen zijn ware kunstwerken die magische verhalen uitbeelden.
Yumiko vertelt in haar antwoorden meer over de schitterende patronen die op kimono’s te vinden zijn: ‘Kimono craftsmen have created a lot of different fabrics and patterns. The material for their kimonos is silk, a specialty of Japan. Many kimono patterns were devised using different materials depending on the region. The kimono is the result of the accumulated ingenuity of craftsmen, and their pride is symbolized in the kimono. De patronen sluiten aan bij de seizoenen van het jaar, legt Shiho-Chan uit. ‘The kimono is seasonal, so you need to match it with the season. However, wearing a plain kimono is suitable for all seasons.’
En dan is er nog iets. Aan al schitterende kimono’s kleven dierbare herinneringen.
Shiho-chan schrijft: ‘My grandmother wore a kimono on a daily basis. When she woke up in the morning, it took her less than 10 minutes to put on a kimono, which is very cool. I looked forward to watching it every morning. All the kimonos my grandmother wore had the scent of sandalwood. Even now, when I smell sandalwood, I feel close to my grandmother.’
Toshiko-san, Tomoko’s moeder, herinnert zich dat haar moeder elke dag een kimono droeg. ‘In her house there were many kimonos in a paulownia wooden chest of drawers. There was a room where you could put your kimono on.’ Mayuko bevestigt dat er vandaag de dag niet veel mensen zijn die nog dagelijks een kimono dragen. ‘There are people who wear kimono for work, but there are not many people who wear kimono most of the time as everyday wear. People like that existed 30 to 40 years ago.’
Ondanks dat is de kimono onlosmakelijk verbonden met de Japanse cultuur. ‘The appeal of the kimono is that it expresses the aesthetic sense of Japan,’ schrijft Mayuko, ‘which has four seasons, and the patterns and designs that have been refined over a long history express the deep Japanese culture. By wearing a kimono, you will naturally stretch your back and develop beautiful movements. Precisely because our movements are restricted, we have to be mindful of our surroundings. The idea that kimono is worn to entertain others, and the Japanese spirit of hospitality, may be in common with this idea.’
Voorbereidingen voor de Kimono Party
Ondertussen hadden we een datum vastgelegd voor onze Kimono Party in Tokio: 13 mei 2024. Tomoko blijkt de perfecte party planner. Ik krijg instructies hoe we haar huis kunnen bereiken (Tokio is immens groot), ze bedenkt hoe ik de kimono’s – het zijn er inmiddels zes (!) en ze komen met allerlei accessoires – kan vervoeren, ze bereidt een lunch voor om ons weerzien na acht jaar te vieren (Tomoko-san is een meesterkok) en regelt een perfecte timing voor het kleden zodat zij, Yoko en ik tegen lunchtijd alledrie in kimono gekleed gaan.
Tomoko zal op die bewuste dag van 13 mei de zwarte kuro-tomesode dragen die haar moeder haar op de dag van haar huwelijk cadeau deed en die ze op de dag van de bruiloft van haar zoon zal dragen. Op de kimono is het familiewapen van haar vaders kant te zien. Vijfmaal, om precies te zijn (dat is de regel, en regels zijn heilig in Japan). Ter voorbereiding op de Kimono Party maakten Tomoko, Mayuko en Ando-san haar kuro-tomesode al dagen van tevoren klaar. Tomoko had deze nooit gedragen en de naden moesten nog worden uitgelegd. Ook moest de kimono worden uitgehangen zodat de kreukels zouden uitzakken. Het was een generale repetitie, met de nodige emoties. Ik ontving een filmpje via Whatsapp en het leek me een andere wereld. De dag daarna schrijft Tomoko:
Honestly, I do not have the expertise to discuss kimonos, but I would like to share my experience of wearing my kuro-tomesode with Mayuko and Ms. Ando.
To wear a kimono, a variety of accessories (undergarments, etc.) are required, and assistance is needed for dressing. Mayuko had prepared the necessary accessories in advance, which facilitated the process of putting on the kimono smoothly.
The kimono I wore was brand new (a wedding gift from my mother, a black tomesode adorned with my father’s family crest), so it took some time to put on. Untying the threads and adjusting the collar took a bit of time, but with Ms. Ando’s expertise, it was soon arranged beautifully for me to wear on the 13th, the day of the event.
In total, it took 45 minutes to dress in the kimono.
I appreciated the meticulous care taken with this valuable garment. It felt comfortable to wear, which I attribute to Ms. Ando’s skill.
I cannot buy myself an expensive silk kimono myself, and the intricate process of wearing one is also a challenge. The effort and cost involved may explain why many Japanese have gradually moved away from wearing kimonos.
BUT when I put on a kimono, I feel very comfortable, and above all, it is far more gorgeous than regular clothes, really.
I just wanted to share my thoughts from yesterday. Thank you for listening me!
Love, Tomoko
Weerzien met Tokio en Tomoko
Het weerzien met Tomoko was spannend maar ook heel gemakkelijk. Het was alsof we elkaar gisteren nog gezien hadden in plaats van acht jaar geleden toen we afscheid namen met een kop koffie in Bangkok en Tomoko me gedag zei met een ‘no hug, see you soon’. Tomoko, haar echtgenoot Tak en al hun vrienden ontroerden Alessio en mij met een hartwarmend welkom. We vierden ons weerzien op een vrijdagavond in een overvolle izakaya in de trendy wijk Aoyama in Tokio waar we ons tegoed deden aan yakotori (kip op de grill) en herinneringen.
Op zondagmorgen nam ik de metro en trein (iets wat in Tokio niet gemakkelijk is, think Lost in Translation van Sofia Coppola) naar Tomoko’s huis om de laatste dingen voor onze Kimono Party te bespreken. Tomoko en Tak wachtten me op in de tempel van het Todoroki Ravine Park, waar we de volgende dag onze kimono foto’s zouden maken.
Eenmaal bij Tomoko thuis was het een waterval van cadeaus. De post leverde een bloemstuk af van Maromi die ik jaren geleden in Bangkok had ontmoet. Wat een lief gebaar! Tak had een fles kostbare sake met goudblaadjes uit Hiroshimo voor morgen klaarstaan. Wie een goudblaadje in zijn of haar glas krijgt, heeft geluk, legde hij uit. De vloer was bezaaid met papieren pakketen met kimono’s van Yoko voor mij en aan een brede hanger hing mijn huurkimono uit te hangen. Tomoko gaf me een boek over kimono’s, een geschenk van Mayuko, en twee printen. Het was overweldigend. Tomoko en ik waren vol van de Kimono Party die de volgende dag zou plaatsvinden. En ik… wist gewoon niet meer hoe ik bedanken moest.
Bijna-orkaan en slagregens. Voorbereidingen
Die nacht stormde en stortregende het in Tokio. De Japanse lente was onverwacht omgeslagen en er woedde een bijna-orkaan. Ik hoorde zware slagregens tegen het hotelraam roffelen en deed geen oog dicht, van opwinding en wanhoop. Om half 5 was het al licht, maar dan wel vaal en modderachtig.
Vanaf onze hotelkamer op de zeventiende verdieping zag ik hoe de regen nog steeds met geweld neersloeg op het uitgestrekte kerkhof naast ons hotel (op dat kerkhof ligt ook de hond Hachiko begraven, trouwe hond die negen jaar lang op het Shibuya station zijn baasje opwachtte die was overleden). Driemaal in mijn leven heeft dit kerkhof al een rol gespeeld. De eerste keer toen we in dit hotel met uitzicht op het kerkhof (‘Bedenk of je dit wilt’, had de vriend die het hotel had aanbevolen gezegd) hadden geboekt voor de Tokyo Fashion Week en vervolgens moesten annuleren vanwege de Fukushima ramp. De tweede keer dat dit kerkhof in mijn leven kwam, was toen we na de Fukushima ramp met een dierbare Italiaanse vriend die van Tokio zijn thuis had gemaakt op een terras met uitzicht op het kerkhof dineerden en er honderden, duizenden lichtjes voor de slachtoffers van Fukushima brandden. De derde keer was nu, deze slapeloze nacht. De bomen van het kerkhof bogen onder de zwiepende wind en de voetgangers die de keurig gewitte zebra’s overop overstaken, beschermden zich met grote paraplu’s. Hoe anders zag het kerkhof eruit dan gisteren toen ik over de paadjes tussen de graven doorslenterde en genoot van dit verstilde plekje in deze miljoenenstad.
Tot op het laatste moment aarzelde ik of we met de taxi of trein naar Tomoko zouden gaan maar gelet op de aanhoudende regen, onze zware foto- en filmapparatuur en mijn net gewassen haren en (witte) make-up werd het uiteindelijk de taxi. Ook qua shooting location moesten er beslissingen worden genomen. De tempel van het Todoroki Ravine Park was geen optie meer. Tomoko, ondernemend als ze is, regelde (een idee van Mayuko en Ando-san) foto’s in het Meguro Gajoen Hotel, een klassiek Japans luxe hotel.
Om 7 uur ’s morgens begon ik aan de voorbereidingen. Mayuko had me geïnstrueerd met een energiek berichtje met belangrijke tips. Ik heb haar berichtje letterlijk vertaald vanuit het Japans naar het Nederlands vertaald. Het zal ongetwijfeld genuanceerder zijn:
- Onderbroeken zijn laag en naadloos. (Als ze te hoog zijn, is het moeilijk om ze in het toilet naar beneden te trekken en kan de kimono uit elkaar vallen. En ook omdat als ze niet naadloos zijn, de lijnen zichtbaar zijn door de kimono heen.)
- Beha’s met beugels zijn niet aan te raden. De beugel kan tegen het obi-gedeelte komen en pijn veroorzaken! Draag daarom een sportbeha of speciale beha voor Japanse kleding.
- Gebruik een foundation die iets lichter is dan je natuurlijke make-up. Breng niet alleen poeder aan op je gezicht, maar ook op je nek!! (Ook op de achterkant van je handen en oren!)
- Langgerekte oogmake-up en sterke wenkbrauwen. Kimono’s zijn gemaakt om te passen bij de platte gezichten van Japanners, dus vermijd het dragen van rouge. Lippen hebben een stevige contour en een natuurlijke, matte afwerking!
Later volgde nog een toevoeging:
- Ontbijt op de dag van de Kimono Party goed want je wordt ingesnoerd en moet niet duizelig worden.
De tips had ik zo goed mogelijk opgevolgd. Zo had ik van tevoren een naadloze onderbroek en beha gekocht. Vooral die beha zonder beugel bleek belangrijk want de dag na onze Kimono Party had ik toch echt wel een beetje pijn aan mijn ribben. Ik moet er niet aan denken wat hoe het zou hebben gevoeld als ik een beha met beugel had gedragen. Tomoko vertelde me dat Japanse vrouwen in het verleden zelfs vaak in het geheel geen ondergoed onder hun kimono droegen. De traditionele katoenen onderrok en hes (hadagi) nemen die functie over.
Kimono Party
Onze Kimono Party overtrof alle verwachtingen. Met gecontroleerde en delicate gebaren kleedden Ando-san en Mayuko mij in de zachtgroene kimono die ze voor mij uitgekozen hadden. Het was alsof ik deze intelligente en gevoelige vrouwen al jaren kende. Vanaf het moment dat ik ze zag, sloot ik ze in mijn hart.
Het kleden was een intense ervaring die één uur duurde en die je op de video kunt meebeleven. Toen het het moment van de obi was, ontdekten we dat daarop een feniks, mythologische vogel, was afgebeeld, iets wat we allemaal heel intrigerend vonden. Ondertussen fladderde Tomoko beeldschoon rond in haar zwarte kuro-tomesode en voorzag ze, perfecte gastvrouw die ze is, haar gasten van drankjes en versnaperingen.
Tegen lunchtijd arriveerde Yoko, schitterende verschijning in traditionele regenjas met daaronder een zachtgrijze kimono met klaprozen. Ze legde uit – als ik het goed begrepen heb – dat die in de Japanse bloementaal voor ‘consideration’ staan. De reden waarom ze deze kimono had gekozen, was omdat het lentebloemen zijn en uit respect voor haarzelf. Ze was vergezeld door een gespierd heerschap met een uitzonderlijk gezonde eetlust – zo bleek tijdens de lunch – die een professionele golfer, door iedereen ‘Pro’ genoemd, bleek te zijn.
De lunch was een overvloed aan lekkernijen. Tomoko had een Italiaans aperitief met allerlei internationale dingen en verder gestoofde kip op z’n Japans met groenten en tofu klaargemaakt. Yoko had verrukkelijke kakinoha sushi, sushi gehuld in bladeren van de kakivrucht, meegebracht. De sushi, rechthoekige pakketjes in een houten kistje, waren niet alleen overheerlijk maar zagen er ook prachtig uit.
Net zo spectaculair was de zoete rodebonenpasta in bamboekokers. Om het nog maar niet te hebben over de sinaasappel- en grapefruitjelly waar Tomoko voor had gezorgd en die werd opgediend in sinaasappels en grapefruits. Tak’s sake was de kers op de taart en ik hoopte stiekem dat ik een goudblaadje in mijn glas zou aantreffen. Maar het waren vooral de gesprekken en het verkennen van elkaars culturen die de lunch tot een onovertroffen succes maakten. Hoe verschillend ook onze achtergronden, we hadden elkaar gevonden.
‘Kun je wel goed ademhalen en eten?’ vroeg Ando-san me op een gegeven moment. ‘Anders moet je even zo doen.’ Ze zei iets in het Japans tegen Yoko die haar handen in haar zij op de obi zette en hard aandrukte. Ik deed haar na en voelde hoe de stijve vulling van de obi aan de voorkant opbolde en ik meer lucht kreeg.
Na de lunch was het wederom Yoko die me discreet uitlegde hoe naar de WC te gaan. Kimono, onderkimono en onderrok vormen samen zes lagen die je laag voor laag, als een ui, moet openen. De linkerkant gaat over rechts en dus open je al die lagen van links naar rechts, en dan nog eens van links naar rechts en dan nog eens, totdat je benen weer enige vrijheid hebben en je van het toilet gebruik kunt maken. Het Japanse toilet met al zijn automatische functies is overigens een verhaal apart, ook dat van Tomoko. De klep ging automatisch open zodra je de deur opendeed, de pot was verlicht en er stroomde spontaan water uit het kraantje om je handen te wassen.
Het is bijna onmogelijk om over te brengen hoe het voelt om een kimono te dragen. Het dragen van een kimono maakt je vrouwelijker, eleganter en zelfs langer. Ik voelde mezelf groeien toen ik werd ingesnoerd en ik weet zeker dat ik er een paar centimeter bij scoorde. Onbeschrijfelijk is ook de ervaring om met Tomoko en Yoko, beiden beeldschoon in Japanse kledij, naast me op de achterbank door Tokio naar het hotel gereden te worden. Pro zat aan het stuur met Alessio naast hem en laveerde ons behendig door de kleddernatte stad. Het voelde alsof ik een beetje Japans was. Ondertussen oefende ik om mijn voeten dicht bij elkaar te houden, net iets inwaarts gekeerd, zoals het hoort.
Aangekomen bij het hotel hield Yoko me tegen toen ik uit de auto wilde stappen. ‘Wacht!’ Snel werd van buitenaf de autodrempel schoongeveegd zodat onze kimono’s niet vuil zouden worden. Ik moest al mijn aandacht erbij houden om elegant de auto te verlaten.
Je had ons – Tomoko, Yoko en mij – door de luxueuze gangen van het Meguro Gajoen Hotel moeten zien schrijden. Het was alsof ik in een film beland was. Met korte passen, beperkt door mijn kimono, schuifelde ik op slippers met sleehak en tabi-sokken over de dikke tapijten. De met parelmoer ingelegde lift bracht ons traag maar gestaag naar de beroemde honderd traptreden en antieke kamers. Daar poseerden Tomoko, Yoko en ik voor de foto’s die onze Kimono Party zouden vereeuwigen. Yoko was discreet en elegant, Tomoko trok met haar zwarte kuro-tomesode die een officiële uitstraling heeft, overal de aandacht. Waar ze ook ging, werd ze met elegante buigingen ontvangen en met alle egards behandeld.
Terug bij Tomoko thuis – het regende nog steeds – wachtte ons een warm welkom van Mayuko en Ando-san die ondertussen alles op orde hadden gebracht. Ando-san ontdeed mij van mijn kimono en legde mij daarna uit hoe een kimono op te vouwen, want ook dat is een kunst. De kimono’s die Yoko mij cadeau had gedaan – die met de hydrangea’s is een droom! – werden zorgvuldig ingepakt en in grote tassen gedaan, samen met alle andere cadeaus. Ze hadden me ontzettend verwend. Ontroerend met vele dankbetuigingen namen we afscheid.
Een paar dagen later schonk de Kimono Party ons nog een intens moment. De video maakte diepe emoties en vele tranen los. ‘Happy tears’ noemde Tomoko ze. Nog dagen, zelfs weken erna, waren we het nagenieten. Tomoko noemde het ‘basking in the afterglow’. Ze had het niet beter kunnen verwoorden… Het was een onvergetelijke dag. Thank you for the kimonos, Yoko, thank you for the Kimono Party, Tomoko!
Klik hier voor lifestyle trends voor de heren op ADVERSUS
